(10/14/95)
uix hoc loco mox significat uel statim.
e conspectu
ut adhuc de Sicilia possent uideri. et ut Homerus
omisit initia
belli Troiani, sic hic non ab initio coepit erroris.
Aeneis 1.35
laeti uel alacres et ueloces, ut est "et laetus eois Eurus
equis", item "et uirgea laetus pabula", id est festinus, cum intentione;
uel re uera laeti,
quamquam incongruum sit post Anchisae
mortem. sed et interitus senum minus doletur, et 'magis laetos'
intellegendum est, ut sit causa maior iracundiae. sic enim et in
septimo Iuno irascitur, ubi "laetum Aenean Siculo prospexit
ab usque Pachyno". uel 'laeti'
PRO/QVMOI, ut "omnisque
iuuentus
laeta".
salis maris secundum Homerum. salem autem quo utimur
singulari
numero tantum dicimus; cum iocos significamus pluralem tantum ponimus
numerum, ut
Lucanus "non soliti lusere
sales". aliquando autem etiam urbanitatem per singularem numerum
significamus, ut Terentius "qui habet salem, quod in te est", id
est quae res in te est, masculini enim generis est, non neutri: et
neutra triptota sunt, nec ab hoc accusatiuo nominatiuus esse potest
'hoc salem'.
sub pectore pro in pectore.Aeneis 1.36
uulnus
de
praeterito dolorem
dixit, de futuro metum, ad utrumque 'uulnus' rettulit.
Aeneis 1.37
haec secum subaudimus locuta est, deest enim. et hoc
fictum est, ut superius diximus. unde enim hoc sciret poeta? bene
autem inpatientiam doloris ostendit detrahendo ei solatia, ut in
quarto solam inducit Didonem "en quid ago?"
haec
secum]
quia
uehementior adfectus est sine conscio, ut "et casum insontis mecum
indignabar amici" et "crudelia secum fata Lyci". e contrario "qui
cum partiri curas".
mene 'ne' non uacat, significat enim ergo et est coniunctio rationalis.
incepto desistere tolerabilius enim est non inchoare, quam incepta deserere, ut Terentius "uerum si incipias, neque pertendas nauiter". et 'mene' sic habet emphasin, ut "ast ego, quae diuum incedo regina".
uictam sic et in septimo "uincor
ab
Aenea". se uictam pronuntiat uelut uictam. alii
iratam tradunt.
Aeneis 1.38
nec posse italia detraxit more suo praepositionem prouinciae;
non enim dixit
'de
Italia', sed 'Italia'.
teucrorum quia
Teucer et Scamandrus Creta profecti Troiam uenerunt. facta ascensione
hospitio a Dardano accepti de aduenis ciues facti, quia Batiam, Teucri
filiam, Dardanus sibi iunxit et populares suos socero cognomines
fecit.
auertere id est in perpetuum.
regem hoc est, quia +nihil
amisit, rex est. et mire Aeneam noluit nominare. honorantur enim
minores a maioribus si suo nomine fuerint nominati, ut "Aeole, namque
tibi". contra
contumelia est si maiores a minoribus suo nomine
nominantur, ut "Iunonis grauis ira". et "pacem te poscimus
omnes Turne". et bene 'regem' inuidiose; non enim dixit Troianos,
sed unum hominem Troianum.Aeneis 1.39
quippe uetor fatis re uera, inquit, fata me prohibent. ergo Iuno ignorat uim fatorum. sed hoc non possumus dicere, quia superius lectum est "si qua fata sinant et audierat". hoc ergo est. omnis res hominum aut ex nostra uoluntate descendit, ut puta sedere surgere; aut ex fati necessitate, ut nasci mori; aut ex deorum uoluntate, ut nauigare uel honoribus frui. nunc de nauigatione agitur; et bene inuidiose, quasi etiam huius rei potestatem ei possint fata detrahere. est et alter sensus latens, ut speret se reginam contra exulum fata posse aliquid, si Mineruae numen inferius ualuit contra fata uictorum.
pallasne Minerua A)PO\ TOV= PA/LLEIN TO\ DO/RV,
id est ab hastae concussione; uel quod Pallantem
gigantem
occiderit. sane opportune hic Aiacis naufragium ad
exemplum
adfert, cum de naufragio Aeneae cogitat. et cum bellum meditatur,
Aeneis 1.39.14
belli exemplum adfert "Mars perdere gentem inmanem Lapithum
ualuit". 'ne' autem coniunctio expletiua uidetur. an aliter?
exurere exuri dicitur de quo nihil superest, ut "quid memorem exustas Erycino in litore classes?"
classem ad inuidiam posuit, ut pro
una naui classem dicat. sic Venus "nauibus infandum amissis",
cum Orontes solus perisset. aut re uera unam nauem significat,
ut Horatius "me uel extremos Numidarum in agros classe
releget". classis enim dicta est argiuum quasi et illud contra fata. et 'Argiuum' pro
Argiuorum; uidetur autem specie accusatiui singularis pro genetiuo
plurali
usus. et bene 'Argiuum' quasi quos ipsa Iuno amat, ut supra "pro
caris gesserat Argis".A)PO\ TW=N KA/LWN, id est
a lignis,
unde et calones dicuntur qui ligna militibus portant, et
KALOPO/DIA.
Aeneis 1.40
potuit ad illud refertur quod superius
dixit 'nec posse'. et inuidiose potentiam Mineruae
exaggerat, quae
uno tempore et exurere potuit et submergere.
Aeneis 1.41
unius ob noxam in istis sermonibus unius illius ipsius naturaliter media producitur syllaba, sed cum opus est corripitur hac excusatione: nam quotiens uocalem longam uocalis sequitur, ei uires detrahit, ut est "insulae Ionio in magno et sub Ilio alto". et ob hoc mutant accentum; in Latino enim sermone cum paenultima corripitur, antepaenultima habet accentum, ut hoc loco 'unius ob noxam' et contra "nauibus infandum amissis unius ob iram prodimur".
noxam pro 'noxiam'. et hoc interest inter noxam et noxiam, quod noxia culpa est, noxa autem poena. quidam noxa quae nocuit, noxia id quod nocitum accipiunt. sane latenter tangit historiam; dicitur enim Minerua in tantum ob uitiatam Cassandram in templo suo solius Aiacis poena non fuisse contenta, ut postea per oraculum de eius regno quotannis unam nobilem puellam iusserit Ilium sibi ad sacrificium mitti, et quod est amplius, de ea tribu, de qua Aiax fuerat, sicut Annaeus Placidus refert.
furias amorem, ut in bucolicis "seu quicumque furor". alii sic accipiunt, quasi illum in furore deliquisse dicat, Troianos scientes.
oili Oilei. et non uacat;
nam et duo Aiaces fuerunt, et ambo furuerunt, sed ira armorum
Telamonius, hic amore, qui Cassandram in templo
Mineruae capto
Ilio stuprauit. et est graeca figura, si dicamus 'Aeneas Anchisae'
et subaudiamus filius. hac autem figura utimur circa patres et circa
maritos tantum, ut Vergilius "Deiphobe Glauci", id est filia, et
"Hectoris Andromache", id est uxor. sane hic Aiax,
Oilei filius
a multis historicis Graecis tertiam manum dicitur post tergum habuisse
quod ideo dicitur fictum, quia sic celeriter utebatur in proelio manibus,
ut tertiam habere putaretur.
Aeneis 1.42
ipsa bene ipsa; dulcis enim est propria manu quaesita uindicta: unde plus dolet Iuno alienis se uiribus niti, ut Aeoli uel inferorum, sicut ipsa "flectere si nequeo superos, Acheronta mouebo".
rapidum uelocem, ut est "cum rapidus sol nondum hiemem contingit equis, iam praeterit aestas" item "rapidiue potentia solis". [sed] cum Varro diuinarum quinto quattuor diis fulmina adsignet, inter quos et Mineruae, quaeritur, cur Minerua Iouis fulmen miserit. antiqui Iouis solius putauerunt esse fulmen, nec id unum esse, ut testantur Etrusci libri de fulguratura, in quibus duodecim genera fulminum scripta sunt, ita ut est Iouis Iunonis Mineruae, sic quoque aliorum: nam de Iunonis fulmine Accius ait "praeferuido fulgore ardor iniectus Iunonis dextra ingenti incidit". quare tum non posuit Mineruam misisse fulmen suum? sed multi dicunt, habere quidem Mineruam ut Iouem et Iunonem fulmen, sed non tantum ualere, ut uindictam suam possit implere, nisi usa esset Iouis fulmine: unde merito queritur Iuno, Mineruam, cum de numero minorum sit qui fulmen habent, usam tamen Iouis fulmine.
iaculata in libris Etruscorum lectum est iactus fulminum manubias dici et certa esse numina possidentia fulminum iactus, ut Iouem Vulcanum Mineruam. cauendum ergo est, ne aliis hoc numinibus demus. et 'iaculata' pro iaculans, participium passiuum pro actiuo.
e nubibus secundum
physicos qui dicunt conlisione nubium fulmen creari. et indignatur
Iuno, quod, cum nubes suae sint, pariter eis Minerua ac Iouis fulmine
usa sit, cum sibi neutrum prosit.
disiecitque quidam uolunt fulminum genera
quattuor
esse:
unum quod dicitur dissiciens idemque fragosum, alterum transfigens,
tertium corripiens, quartum infigens: quas omnes species more suo in
unius fulguris descriptione attigit dicens primum 'disiecitque rates',
secundum 'illum expirantem transfixo pectore', tertium 'turbine
corripuit', quartum
'scopuloque infixit acuto'.Aeneis 1.43
rates abusiue naues;
nam proprie rates sunt conexae inuicem trabes. Varro ad Ciceronem
"ratis dicta nauis longa propter remos, quod hi supra aquam
sublati dextra et sinistra duas rates efficere uidentur. ratis
enim, unde hoc translatum, ubi plures mali aut trabes iuncti
aqua ducuntur. hinc nauiculae cum remis ratariae dicuntur".
Aeneis 1.44
illum auctorem scilicet criminis.
expirantem flammas
non animam dicit 'flammas', sed cum anima fulminis flammas uomentem. et
ut superius
pleno nomini adiecit 'opum', id est "diues
opum", sic hic uerbo; cum enim plenum sit 'expirantem', addidit
'flammas', ut alio loco 'animas', ut "confixi expirant animas".
alii 'expirantem' anhelantem accipiunt. Probus et
'tempore' legit,
ut ipse "liquefacto tempora plumbo". sed qui legunt 'pectore' de
Accio translatum adfirmant, qui ait in Clytemestra de Aiace "in pectore
fulmen inchoatum flammam ostentabat Iouis". qui 'tempore'
legunt de topica historia tractum dicunt; nam Ardeae in templo Castoris
et Pollucis in
laeua intrantibus post forem Capaneos pictus est
fulmen per utraque tempora traiectus. et singulare nomen pro plurali.
totius autem Italiae curiosissimum fuisse Vergilium multifariam
apparet.
Aeneis 1.45
turbine uolubilitate uentorum.
scopulo saxo eminenti.
'scopulus' autem aut a speculando dictus est, aut a tegimento nauium,
infixit Cornutus ait 'inflixit' uerius,
quod
sit
uehementius.A)PO\ TOV=
SKEPA/ZEIN. contigerunt autem ista circa Caphereum
montem Euboeae.
Aeneis 1.46
ast ego nunc conparat singula. et ne leue esset quod
dixerat 'ego', addidit 'deorum regina'; sic Sallustius "uos autem,
hoc est populus Romanus".
diuum autem pro diuorum,
sicut
'Argiuum'.
incedo incedere proprie est nobilium personarum, hoc
est cum aliqua dignitate ambulare, ut "regina ad templum forma
pulcherrima Dido incessit et aut iaculo incedit melior", Sallustius "sed
subl
incedunt per ora
uestra magnifici".
Aeneis 1.47
et soror et coniunx physici Iouem aetherem, id est ignem uolunt intellegi, Iunonem uero aërem, et quoniam tenuitate haec elementa paria sunt, dixerunt esse germana. sed quoniam Iuno, hoc est aër, subiectus est igni, id est Ioui, iure superposito elemento mariti traditum nomen est. Iouem autem a iuuando dixerunt; nulla enim res sic fouet omnia, quemadmodum calor.
tot annos licenter in istis elocutionibus et accusatiuo et ablatiuo
utimur.
dicimus enim et 'tota nocte legi' et 'totam noctem legi'. honestior
tamen elocutio est per accusatiuum. sane 'tot
annos' continuationem
significat, 'tot annis' autem interuallum.
Aeneis 1.48
et quisquam non Troianorum, sed omnium generaliter.
iunonis autem pro 'meum', nomen pro pronomine.Aeneis 1.49
praeterea postea, ut "praeterea uidit, nec portitor
Orci amplius obiectam passus transire paludem".
supplex
breuiter utrumque dixit; aut enim suscipiuntur uota precibus, aut honore
redduntur. et ostendere uult, non solum non sibi supplicandum, sed
nec simplici ueneratione dignam futuram.
(10/14/95)