P. Terenti Afri Andria

ACTVS IV

 Charinvs Pamphilvs Davos

 {Ch.} Hoccinest credibile aut memorabile, 625
 tanta vecordia innata quoiquam ut siet
 ut malis gaudeant atque ex incommodis
 alterius sua ut comparent commoda? ah
 idnest verum? immo id est genus hominum pessumum in
 denegando modo quis pudor paullum adest; 630
 post ubi tempu' promissa iam perfici,
 tum coacti necessario se aperiunt,
 et timent et tamen res premit denegare;
 ibi tum eorum inpudentissuma oratiost
 "quis tu es? quis mihi es? quor meam tibi? heus 635
 proxumus sum egomet mihi."
 at tamen "ubi fides?" si roges,
 nil pudet hic, ubi opus [est]; illi ubi
 nil opust, ibi verentur. 638a
 sed quid agam? adeon ad eum et cum eo iniuriam hanc expostulem?
 ingeram mala multa? atque aliqui' dicat "nil promoveris":
 multum: molestu' certe <ei> fuero atque animo morem gessero.
 {Pa.} Charine, et me et te inprudens, nisi quid di respiciunt, perdidi.
 {Ch.} itane "inprudens"? tandem inventast causa: solvisti fidem.
 {Pa.} quid "tandem"? {Ch.} etiamnunc me ducere istis dictis postulas?
 {Pa.} quid istuc est? {Ch.} postquam me amare dixi, conplacitast tibi. 645
 heu me miserum qui tuom animum ex animo spectavi meo!
 {Pa.} falsus es. {Ch.} non tibi sat esse hoc solidum visumst gaudium,
 nisi me lactasses amantem et falsa spe produceres?
 habeas. {Pa.} habeam? ah nescis quantis in malis vorser miser
 quantasque hic s<ui>s consiliis mihi conflavit sollicitudines 650
 meu' carnufex. {Ch.} quid istuc tam mirumst de te si exemplum capit?
 {Pa.} haud istuc dicas, si cognoris vel me vel amorem meum.
 {Ch.} scio: cum patre altercasti dudum et is nunc propterea tibi
 suscenset nec te quivit hodie cogere illam ut duceres.
 {Pa.} immo etiam, quo tu minu' scis aerumnas meas, 655
 haec nuptiae non adparabantur mihi
 nec postulabat nunc quisquam uxorem dare.
 {Ch.} scio: tu coactu' tua voluntate es. {Pa.} mane:
 nondum scis. {Ch.} scio equidem illam ducturum esse te.
 {Pa.} quor me enicas? hoc audi: numquam destitit 660
 instare ut dicerem me ducturum patri;
 suadere orare usque adeo donec perpulit.
 {Ch.} quis homo istuc? {Pa.} Davo' . . {Ch.} Davos? {Pa.} interturbat. {Ch.}
 3 quam ob rem? {Pa.} nescio;
 nisi mihi d<eo>s sati' scio fuisse iratos qui auscultaverim.
 {Ch.} factum hoc est, Dave? {Da.} factum. {Ch.} hem quid ais? scelus! 665
 at tibi di dignum factis exitium duint!
 eho dic mi, si omnes hunc coniectum in nuptias
 inimici vellent, quod nisi hoc consilium darent?
 {Da.} deceptu' sum, at non defetigatus. {Pa.} scio.
 {Da.} hac non successit, alia adoriemur via: 670
 nisi si id putas, quia primo processit parum,
 non posse iam ad salutem convorti hoc malum.
 {Pa.} immo etiam; nam sati' credo, si advigilaveris,
 ex unis geminas mihi conficies nuptias.
 {Da.} ego, Pamphile, hoc tibi pro servitio debeo, 675
 conari manibu' pedibu' noctesque et dies,
 capitis periclum adire, dum prosim tibi;
 tuomst, siquid praeter spem evenit, mi ignoscere.
 parum succedit quod ago; at facio sedulo.
 vel meliu' tute reperi, me missum face. 680
 {Pa.} cupio: restitue in quem me accepisti locum.
 {Da.} faciam. {Pa.} at iam hoc opust. {Da.} em . . sed mane; concrepuit a Glycerio ostium.
 {Pa.} nil ad te. {Da.} quaero. {Pa.} hem nuncin demum? {Da.} at iam hoc tibi inventum dabo.
 

 Mysis Pamphilvs Charinvs Davos

 {My.} Iam ubi ubi erit, inventum tibi curabo et mecum adductum
 t<uo>m Pamphilum: modo tu, anime mi, noli te macerare. 685
 {Pa.} Mysis. {My.} quis est? <e>hem Pamphile, optume mihi te offers. {Pa.} quid <id> est?
 {My.} orare iussit, si se ames, era, iam ut ad sese venias:
 videre te ait cupere. {Pa.} vah perii: hoc malum integrascit.
 sicin me atque illam opera tua nunc miseros sollicitari[er]!
 nam idcirco accersor nuptias quod mi adparari sensit. 690
 {Ch.} quibu' quidem quam facile potuerat quiesci, si hic quiesset!
 {Da.} age, si hic non insanit satis sua sponte, instiga. {My.} atque edepol
 ea res est, proptereaque nunc misera in maerorest. {Pa.} Mysis,
 per omnis tibi adiuro deos numquam <ea>m me deserturum,
 non si capiundos mihi sciam esse inimicos omnis homines. 695
 hanc mi expetivi: contigit; conveniunt mores: valeant
 qui inter nos discidium volunt: hanc nisi mors mi adimet nemo.
 {My.} resipisco. {Pa.} non Apollinis mage verum atque hoc responsumst.
 si poterit fieri ut ne pater per me stetisse credat
 quo minus haec fierent nuptiae, volo; sed si id non poterit, 700
 id faciam, in proclivi quod est, per me stetisse ut credat.
 quis videor? {Ch.} miser, aeque atque ego. {Da.} consilium quaero. {Pa.} forti's!
 scio quid conere. {Da.} hoc ego tibi profecto effectum reddam.
 {Pa.} iam hoc opus est. {Da.} quin iam habeo. {Ch.} quid est? {Da.} huic, non  tibi habeo, ne erres.
 {Ch.} sat habeo. {Pa.} quid facies? cedo. {Da.} dies [hic] mi ut sati'  705 sit vereor
 ad agendum: ne vacuom esse me nunc ad narrandum credas:
 proinde hinc vos amolimini; nam mi inpedimento estis.
 {Pa.} ego hanc visam.++ {Da.} quid tu? quo hinc te agis? {Ch.} verum vis dicam? {Da.} immo etiam:
 narrationis incipit mi initium. {Ch.} quid me fiet?
 {Da.} eho tu inpudens, non satis habes quod tibi dieculam addo, 710
 quantum huic promoveo nuptias? {Ch.} Dave, at tamen . . {Da.} quid ergo?
 {Ch.} ut ducam. {Da.} ridiculum. {Ch.} huc face ad me [ut] venias, siquid poteris.
 {Da.} quid veniam? nil habeo. {Ch.} at tamen, siquid. {Da.} age veniam. {Ch.}  siquid,
 domi ero.++ {Da.} tu, Mysis, dum exeo, parumper me opperire hic.
 {My.} quapropter? {Da.} ita factost opus. {My.} matura. {Da.} iam inquam  hic adero.  715
 

 Mysis Davos

 {My.} Nilne esse proprium quoiquam! di vostram fidem!
 summum bonum esse erae putabam hunc Pamphilum,
 amicum, amatorem, virum in quovis loco
 paratum; verum ex <eo> nunc misera quem capit
 laborem! facile hic plus malist quam illic boni. 720
 sed Davos exit. mi homo, quid istuc obsecrost?
 quo portas puerum? {Da.} Mysis, nunc opus est tua
 mihi ad hanc rem exprompta memoria atque astutia.
 {My.} quidnam incepturu's? {Da.} accipe a me hunc ocius
 atque ante nostram ianuam adpone. {My.} obsecro, 725
 humine? {Da.} ex ara hinc sume verbenas tibi
 atque <ea>s substerne. {My.} quam ob rem id tute non facis?
 {Da.} quia, si forte opu' sit ad erum iurandum mihi
 non adposisse, ut liquido possim. {My.} intellego:
 nova nunc religio in te istaec incessit. cedo! 730
 {Da.} move ocius te, ut quid agam porro intellegas.
 pro Iuppiter! {My.} quid est? {Da.} sponsae pater intervenit.
 repudio quod consilium primum intenderam.
 {My.} nescio quid narres. {Da.} ego quoque hinc ab dextera
 venire me adsimulabo: tu ut subservias 735
 orationi, ut quomque opu' sit, verbis vide.
 {My.} ego quid agas nil intellego; sed siquid est
 quod mea opera opu' sit vobis, [a]ut tu plus vides,
 manebo, nequod vostrum remorer commodum.
 

 Chremes Mysis Davos

 {Ch.} Revortor, postquam quae opu' fuere ad nuptias 740
 gnatae paravi, ut iubeam accersi. sed quid hoc?
 puer herclest. mulier, tun posisti hunc? {My.} ubi illic est?
 {Ch.} non mihi respondes? {My.} nusquam est. vae miserae mihi!
 reliquit me homo atque abiit. {Da.} di vostram fidem,
 quid turbaest apud forum! quid illi hominum litigant! 745
 tum annona carast. (quid dicam aliud nescio.)
 {My.} quor tu obsecro hic me solam? {Da.} hem quae haec est fabula?
 eho Mysis, puer hic undest? quisve huc attulit?
 {My.} satin sanu's qui me id rogites? {Da.} quem ego igitur rogem
 qui hic neminem alium videam? {Ch.} miror unde sit. 750
 {Da.} dictura es quod rogo? {My.} au! {Da.} concede ad dexteram.
 {My.} deliras: non tute ipse . . ? {Da.} verbum si mihi
 unum praeter quam quod te rogo faxis: cave!
 male dicis? undest? dic clare. {My.} a nobis. {Da.} hahae!
 mirum vero inpudenter mulier si facit 755
 meretrix! {Ch.} ab Andriast [ancilla] haec, quantum intellego.
 {Da.} adeon videmur vobis esse idonei
 in quibu' sic inludati'? {Ch.} veni in tempore.
 {Da.} propera adeo puerum tollere hinc ab ianua.
 mane: cave quoquam ex istoc excessis loco! 760
 {My.} di te eradicent! ita me miseram territas.
 {Da.} tibi ego dico an non? {My.} quid vis? {Da.} at etiam rogas?
 cedo, quoium puerum hic adposisti? dic mihi.
 {My.} tu nescis? {Da.} mitte id quod scio: dic quod rogo.
 {My.} vostri. {Da.} quoi(u)s nostri? {My.} Pamphili. {Da.} hem quid?  Pamphili? 765
 {My.} eho an non est? {Ch.} recte ego has semper fugi nuptias.
 {Da.} o facinus animadvortendum! {My.} quid clamitas?
 {Da.} quemne ego heri vidi ad vos adferri vesperi?
 {My.} o hominem audacem! {Da.} verum: vidi Cantharam
 suffarcinatam. {My.} dis pol habeo gratiam 770
 quom in pariundo aliquot adfuerunt liberae.
 {Da.} ne illa illum haud novit quoiu' causa haec incipit:
 "Chremes si positum puerum ante aedis viderit,
 s<ua>m gnatam non dabit": tanto hercle mage dabit.
 {Ch.} non hercle faciet. {Da.} nunc adeo, ut tu sis sciens, 775
 nisi puerum tolli' iam ego hunc in mediam viam
 provolvam teque ibidem pervolvam in luto.
 {My.} tu pol homo non es sobrius. {Da.} fallacia
 alia aliam trudit: iam susurrari audio
 civem Atticam esse hanc. {Ch.} hem. {Da.} "coactus legibus 780
 eam uxorem ducet." {My.} au obsecro, an non civis est?
 {Ch.} iocularium in malum insciens paene incidi.
 {Da.} quis hic loquitur? o Chreme, per tempus advenis:
 ausculta. {Ch.} audivi iam omnia. {Da.} an<ne> haec tu omnia?
 {Ch.} audivi, inquam, a principio. {Da.} audistin, obsecro? hem 785
 scelera! hanc iam oportet in cruciatum hinc abripi.
 hic est ille: non te credas Davom ludere.
 {My.} me miseram! nil pol falsi dixi, mi senex.
 {Ch.} novi omnem rem. est Simo intus? {Da.} est.++ {My.} ne me atti[n]gas,
 sceleste. si pol Glycerio non omnia haec . .  790
 {Da.} eho inepta, nescis quid sit actum? {My.} qui sciam?
 {Da.} hic socer est. alio pacto haud poterat fieri
 ut sciret haec quae voluimus. {My.} praediceres.
 {Da.} paullum interesse censes ex animo omnia,
 ut fert natura, facias an de industria? 795
 

 Crito Mysis Davos

 {Cr.} In hac habitasse platea dictumst Chrysidem,
 quae sese inhoneste optavit parere hic ditias
 potius quam honeste in patria pauper viveret:
 ei(u)s morte ea ad me lege redierunt bona.
 sed quos perconter video: salvete. {My.} obsecro, 800
 quem video? estne hic Crito sobrinu' Chrysidis?
 is est. {Cr.} o Mysis, salve! {My.} salvo' sis, Crito.
 {Cr.} itan Chrysis? hem. {My.} nos quidem pol miseras perdidit.
 {Cr.} quid vos? quo pacto hic? satine recte? {My.} nosne? sic
 ut quimus, aiunt, quando ut volumu' non licet. 805
 {Cr.} quid Glycerium? iam hic s<uo>s parentis repperit?
 {My.} utinam! {Cr.} an nondum etiam? haud auspicato huc me appuli;
 nam pol, si id scissem, numquam huc tetulissem pedem.
 semper eiu' dictast esse haec atque habitast soror;
 quae illi(u)s fuere possidet: nunc me hospitem  810
 litis sequi quam id mihi sit facile atque utile
 aliorum exempla commonent. simul arbitror
 iam aliquem esse amicum et defensorem <ei>; nam fere
 grandi[us]cula iam profectast illinc: clamitent
 me sycophantam, hereditatem persequi 815
 mendicum. tum ipsam despoliare non lubet.
 {My.} o optume hospes! pol, Crito, antiquom obtines.
 {Cr.} duc me ad eam, quando huc veni, ut videam. {My.} maxume.
 {Da.} sequar hos: nolo me in tempore hoc videat senex.